Aan het discussiepanel*) lag het niet, maandagavond 22 juni. Die hadden er zin an. Aan de aanwezigen ook niet: zij discussieerden mee, bijna vanaf de allereerste minuut.
Maar wat we tegen ons hadden was de Warenwet, op het Parool Theater afgestuurd door een boze buurman, die constateerde dat het met de drankvergunning niet (meer) helemaal pluis was. En dus met onmiddellijke ingang verbood om bier en wijn te schenken - om over iets sterkers (wat waarschijnlijk niet eens in huis was) maar helemaal te zwijgen. Dus gingen bezoekers van tevoren een pilsje drinken bij De Buurvrouw (letterlijk) en verdwenen ze naderhand spoorslags naar het café op de hoek van de Pieterspoortsteeg. Niks meer gezellig naborrelen en -praten. Ja, het gebeurde wel, maar in de kroeg. En dat is toch anders.
Er was nog een tweede vijand, zo mogelijk nog sluipender: de hitte. Iemand had de verwarming laten aanstaan. En al werd die door de dienstdoende vrijwilliger die avond meteen uitgedraaid, en al stond de deur lange tijd open: het wilde niet echt koeler worden in het piepkleine, volle zaaltje. Dat deed mensen tussentijd vertrekken, helaas.
Toch was het een boeiende avond, zo verzekerden verschillende deelnemers me na afloop. Ook al ging het gesprek - het onderwerp was: effecten en toekomst van de gratis kranten, na tien jaar - in eerste instantie meer over commercie dan over journalistiek en al hadden niet alle aanwezigen het onderwerp goed meegekregen (het stond toch overal duidelijk aangekondigd, maar dat is kennelijk niet voldoende; weer een les geleerd).
Zoals gezegd: Metro en Sp!ts waren die dag allebei 10 jaar oud en vierden dat met een jubileumnummer. En De Pers? Zou de derde gratis krant - die alle andere deelnemers roemden om z'n kwaliteit en leesbaarheid, maar waarbij iedereen even zorgelijk keek zodra het over de toekomst ging - ook de tien jaar halen. 'Makkelijk', zei De Pers-uitgeverBen Rogmans met zijn onverstoorbare optimisme. 'Wel de vijftien en de vijfentwintig ook.' En hij schotelde ons een van zijn fameuze rekensommetjes voor - als a, als b, als zoveel procent zus, als zulk een aandeel zo, dan grootse toekomst. Geen twijfel mogelijk.
DAG - een uitgave van de Volkskrant - heeft de strijd al eerder opgegeven en bestaat alleen nog online, met een redactie van vijf mensen. Ex-hoofdredacteur Bob Witman legde uit het vooral de (advertentie)crisis was die de vierde gratis krant in Nederland genekt heeft. Alle gratis kranten mikken bovendien op een vergelijkbaar, jong publiek - op al diegenen die niet meer voor een krantenabonnement willen betalen. Dankzij die gratis kranten, onderstreepte wetenschapper Piet Bakker, zijn er wel een miljoen mensen in Nederland die geregeld een krant lezen, terwijl ze dat anders niet zouden hebben gedaan. Hij trok de vergelijking met Duitsland en Noorwegen, waar geen gratis kranten zijn: 'Daar zitten studenten, als ze van a naar b moeten, gewoon twintig minuten uit het raam te kijken.'
Bakker heeft echter niet geconstateerd dat mensen een gratis krant gebruikten als een soort 'opstapje' naar een betaald abonnement. Voor de jongere generaties is het óf niet, óf gratis.
Veel meer nog dan betaalde kranten moeten de gratis dagbladen de kosten drukken. Ze werken dan ook met piepkleine redactietjes - hoewel ook Piet Bakker daar niet zo van onder de indruk was, 'want op grote redacties werkt het merendeel van al die redacteuren voor de zaterdagkrant, of voor één van de vele bijlagen.' Ondanks de kleine redacties houden daarom ook de gratis kranten wel degelijk de kwaliteit hoog, zeiden de hoofdredacteuren om 't hardst. En ze publiceren lang niet alleen ANP-nieuws. 'Betaalde kranten publiceren net zoveel nieuws van de persbureaus, alleen zetten ze daar "van onze verslaggever" boven...', grapte het panel. Bart Brouwers (Sp!ts): 'Wij brengen zelfs veel buitenlands nieuws. Zo hebben wij als enige een verslaggever naar Liverpool gestuurd om te zien hoe Arriva daar met agressie omgaat. Dat heeft niemand anders.'
Wel moeten er voortdurend keuzes worden gemaakt. Een eigen correspondentennetwerk is bijvoorbeeld uitgesloten. Ben Rogmans: 'Wij mogen de stukken overnemen van een Robert Fisk van The Independent, dat is de beste correspondent in het hele Midden-Oosten. En we hebben afspraken met The Economist, The Guardian en The Atlantic Monthly, dat levert héle goeie stukken op.' Dat je op die manier de 'Nederlandse invalshoek' mist - zoals de verslaggever van NRC Handelsblad vanuit de zaal opmerkt - vinden ze geen van allen een punt. En dat de journalistiek een functie zou hebben als pijler van de democratie, zoals, eveneens vanuit de zaal, Paul Arnoldussen van Het Parool opmerkte, lijken ze allemaal een beetje overdreven te vinden.
Zoals bij eerdere debatten dient ook nu de vraag zich aan: is het einde van het krantentijdperk in zicht? In dat opzicht is Piet Bakker nog het meest optimistisch van allemaal: 'Kranten bestaan al vierhonderd jaar. Ze zijn bestand gebleken tegen de radio, tegen de televisie, ze zullen ook bestand blijken tegen internet. Al worden ze minder gelezen, ze zijn nog lang niet weg!'
*) Het panel: Ben Rogmans (De Pers), Piet Bakker (Uva en Hogeschool Utrecht), Bart Brouwers (Sp!ts), Bob Witman (DAG), met mijzelf als discussieleider. Robert van Brandwijk van Metro vierde net die dag het 10-jarig bestaan van zijn krant en kon daarom niet aanwezig zijn. Het debat, georganiseerd door vakblad De Journalist, was een van de maandelijkse co-producties met Het Parool.
