Elf dagen nadat ik bij mijn privéherdenking zes bossen witte chrysanten had uitgedeeld, was ik alweer op de Nieuwe Ooster. Ik kom er vaak, want elke geliefde heeft zijn/haar eigen herdenkdagen – hoewel een beetje sjoemelen mág, binnen zekere vloeiende perken – maar zó vaak nou ook weer niet.
Er was dus iets bijzonders aan de hand, op deze 20ste mei. Twéé bijzondere dingen, zelfs, twee ‘events’ in één en dat alles ter gelegenheid van het 115-jarig bestaan van de begraafplaats. Of liever: het officiële bestaan. Want twee jaar voor de officiële opening op 1 mei 1894, was de Grote Rode Beuk links van de aula al geplant.
Dat – en nog veel meer – kwamen we te weten we tijdens de voordracht van Jos van Hest, onder diezelfde immens dikke, doorleefde beuk, de Fagus sylvatica Atropunicea, met zijn ‘purperen parasol’, ‘erkend als landelijk monument’, wiens wortels het graf omvatten van ‘Gerlof Bartholomeus Salm, gestorven op 5 april 1897, de architect die het Aquarium van Artis bouwde en het kerkgebouw van de Vrije Gemeente aan de Weteringschans, nu beter bekend als Paradiso.’
Jos’ voordracht eindigde in een gedicht, ‘Wat de beuk voorbij zag gaan’:
‘Rouwkoetsen met paarden met zwarte pluimen
zwijgende stoeten met zware grafkransen
Heren in jacquet, dames achter zwarte sluiers
doodbidders met hoge hoeden
Kisten op schouders van dragers
kisten op een baar met wieltjes
Bloemstukken met linten
militaire eer en laatste groet
Schoolkinderen met een dode juf in een kist
moeders met een baby in een rieten mandje
Harten van rozen, bloesem van verdriet
ballonnen, fakkels, flarden van een lied
Nabestaanden, achterblijvers
zoveel voetstappen op kiezels.’
De beuk zag nog veel meer voorbijgaan, maar er wachtte ons nog meer moois op de Nieuwe Ooster, nog immer ‘een lieflijk, schilderachtig en poëtisch oord waar men gaarne verblijft, geen sombere en droefgeestige plek waarvoor men huivert erheen te gaan, maar een harmonisch park met slingerende paden en bomen die hun rijk bebladerde takken over de graven uitstrekken om ze te beschermen’, – aldus ontwerper Leonard Springer, 115 jaar later geciteerd door Jos van Hest.
Het volgende ‘moois’ was dus een verhaal van Karina Wolkers, ‘De magnolia en de tulpenboom’. Karina is niet alleen weduwe ván, maar ook beschermvrouwe van de Stichting Arboretum De Nieuwe Ooster, die – zoals de naam al zegt – de beplanting op de begraafplaats wil beschermen en, in modern Nederlands, promoten.
Karina Wolkers sprak tegenover het monument van gekleurd glas dat Jan Wolkers maakte voor het graf van Theo Thijssen. Ook op mijn gebruikelijke rondje over het kerkhof sta ik er altijd even stil. Steeds wisselen de kleuren, groen en blauw, blauw en groen, al naar de lichtval en de zon. Aan de andere kant van het pad is nu een tulpenboompje geplant, een stek van een stek van de tulpenboom van Boerhaave in Poelgeest, die Wolkers tientallen jaren begeleidde – van Poelgeest via de volkstuin van Jan en Karina tot op Texel, compleet met de as van hun poes Voske.
Het duurde lang voordat de boom bloeide:
‘Toen we zo'n jaar of twintig op Texel woonden en een keer in mei bij het atelier de weelderige kruin van de tulpenboom stonden te bewonderen, die inmiddels een meter of acht hoog was, ontdekten we gele kleurvlekken tussen de bladeren. “Verdomd, Karina, hij bloeit,” zei Jan. Met veel moeite vonden we een bloem die laag genoeg zat om te plukken en binnen in een vaasje te zetten om te bestuderen. De drie tegen de steel teruggeslagen heldergroene bloembladen, de zes iets lichter groene bloembladen die de tulp vormen ieder bestreken met een zwierige oranje penseelstreek alsof Frans Hals even was langs geweest. En dan de menigte vettige, goudgele meeldraden rondom het kegelvormige lichtgroene vruchtbeginsel, alsof ze een antiek phallisch ritueel uitvoerden. In ademloze bewondering hebben we ernaar zitten te kijken. En elk jaar weer, tot op de dag van vandaag, produceert hij in het voorjaar honderden van die prachtige, groenige tulpen.’
De bladeren van de tulpenboom, zegt Karina, hebben iets van kattenkoppen,
‘getekend door een striptekenaar. Onder onze tulpenboom ligt niet alleen de as van Voske, maar ook de twee rode, half kartuizer poezen van onze zoons Bob en Tom hebben daar hun laatste rustplaats. Knorretje is vlak voor Kerstmis 2004 gestorven en sinds die dag staat er altijd een witte roos in een champagnefles op haar grafje. Op 3 oktober 2007, de dag van Leidens Ontzet, zestien dagen voor Jans dood, stierf Vincent. Ook zij is begraven onder de tulpenboom. “Als er een hemel bestaat, wil ik naar de kattenhemel om tot in eeuwigheid blikjes tonijn open te maken,” heeft Jan gezegd. Tonijn was Voskes lievelingsvoedsel. Ik weet niet of de wens van Jan in vervulling is gegaan. Hij geloofde niet in een leven na de dood. Maar zijn as is uitgestrooid in de nabijheid van zijn geliefde katten, zoals zijn laatste wens was, onder de tulpenboom van Boerhaave.’
Volgde de onthulling van het bordje met de naam van de boom:
Jan Wolkers-boom
Liriodendron tulipifera
Magnoliaceae
Tulpenboom
Herkomst: Oostelijk deel USA
Deze boom is geplant ter nagedachtenis aan Jan Wolkers, beeldhouwer, schilder, schrijver, 1925 – 2007
De bijeenkomst eindigde zoals ze begonnen was: in het restaurant Roosenburgh. Men hief het glas, men praatte wat na, het was rumoerig en gezellig.
Mijn vorige bezoek eindigde met de dagelijkse konijnenvergadering, waar verscheidene verlate langoren zich – ‘Opzij, opzij, opzij!’ – nog heen spoedden. Ditkeer waren het de duiven en halsbandparkieten die zich op het voorplein te goed deden aan iets onzichtbaars dat ze uit het grind oppikten. De stevige tred van een late bezoekster deed hen opschrikken en daar gingen de parkieten, de hoogste boom in – nee, niet De Beuk, maar wel pal ernaast – om van daaruit rustig het schouwspel beneden gade te slaan.
Voor de voordracht van Jos van Hest, klik hier.
Voor het verhaal van Karina Wolkers, klik hier.
Bij deze gelegenheid verscheen ook een boekje, ‘Bomenpark De Nieuwe Ooster’, uitg. Ginkgo, 126 pagina’s, ISBN 978-90-71256-08-0, prijs € 12,50.
